یکی از پرسشهای موجران ومالکان مکانهای تجاری این است که آیا اگر باغ ویلا خود را به مدت سه سال یا پنج سال یا بیشتربه شخصی اجاره دهیم، درپایان مدت اجاره میتوانیم بدون هرگونه مشکل یا ادعایی باغ ویلا را تخلیه کنیم و برای مستاجرحق سرقفلی یا کسب و پیشه ایجاد نمیشود؟ درپاسخ باید گفت :که درنظام حقوقی ایران درمورد مکانهای تجاری دوقانون با تفاوتهای اساسی به عنوان قانون روابط موجرو مستاجرحاکم است .
درقانون روابط موجرومستاجر سال ۱۳۵۶ حقی به عنوان حق کسب و پیشه وتجارت پیش بینی شده که پس از پایان اجاره برای مستاجرمحل تجاری ایجاد میشود بدون اینکه درابتدای اجاره پولی به عنوان حق سرقفلی یا حق کسب وپیشه به موجرپرداخته شود وحتی مدت زمان درایجاد آن تاثیرندارد.
اما درقانون روابط موجرومستاجرسال ۱۳۷۶ حقی به عنوان سرقفلی پیش بینی شده است به این صورت که وقتی به مستاجرمحل تجاری واگذارودرابتدای اجاره وجهی غیرازقرض الحسنه یا رهن ازسوی مستاجر به موجر به عنوان سرقفلی پرداخت میشود ،همزمان با تخلیه باغ ویلا باید به قیمت عادله روزبا نظرکارشناس به مستاجر مسترد شود مگر درقرارداد به نحوی دیگرشرط شده باشد.
چه مکان هایی مشمول قانون اجاره سال ۱۳۵۶ و مشمول قانون سال ۱۳۷۶ می شود؟
هرمحل تجاری که دارای سابقه اجاره پیش ازیکم مهرماه ۱۳۷۶ باشد وهرچند سال یکبار با رضایت و آگاهی مالک ازمستاجر قبلی به مستاجر بعدی منتقل شود مشمول قانون سال ۵۶ شده وحتی اگر مدت اجاره یکسال باغ ویلا و کمترهم باشد برای مستاجر حق کسب و پیشه ایجاد میشود .دراین صورت با وجود انقضای مدت اجاره ،امکان تخلیه باغ ویلا مگرطبق شرایط مقرردرماده ۱۵ قانون اجاره سال ۵۶٫ ممکن نیست .