طراحی فضای باغ و باغچه و باغ ویلا

طراحی فضای باغ و باغچه و باغ ویلا

محوطه یک ساختمان به عنوان اولین فضایی که بازدید کننده درآن قدم می نهد از اهمیت بسزایی برخوردار است . خواه این ساختمان یک مدرسه باشد یا یک بیمارستان یا حتی فضای یک باغ و باغچه یا باغ ویلا .فردی که برای اولین بار وارد مکان می شود با هر نگاه درباره محیط اطراف خود قضاوت میکند .

گیاهان درباغ و باغچه ویا باغ ویلا جایگاه ویژه ای دارند ومهمترین عنصر بکار رفته در محیط می باشند.

طراحی کاشت عبارت است از یک فرایند، یک هنر و در نهایت یک علم . فرایند کاشت گیاهان در محیط باغ و باغچه و باغ ویلا از یک مفهوم انتزاعی در ذهن طراح شروع شده و پس از ترکیب با نیازهای محیطی و موقعیت مکانی در نهایت به یک طرح کشت مناسب می انجامد. از آنجا که در طراحی کاشت گیاهان سه اصل زیبایی ، عملکرد ، اجرا و نگهداری مناسبی باید مد نظر قرار گیرد، می توان آنرا ترکیبی از علم و هنر طراح نیز دانست.

اصول طراحی کاشت

برای کاشت گیاهان از متد های مختلفی می توان تبعیت کرد . طراح محیط باغ و باغچهاز یک سو باید باخصوصیات اقلیمی و محیط زیستی منطقه از قبیل خاک و هیدرولژی و دما و بارش آشنا باشد و از سوی دیگر با خصوصیات فیزیولژیکی گیاهان مختلف تا بتواند بهترین گیاهان مناسب آن منطقه را بیابد .

از سوی دیگر طراح کاشت باید با بکار بردن اصول زیبایی شناسی و قواعد فرم و بافت ورنگ ترکیب مناسبی ایجاد نماید که علاوه بر گیاهشناسی صحیح زیبا و دلپذیر باشد .

بطور کلی می توان اصول زیر را برای طراحی کاشت در محوطه سازی باغ ویلا درنظر گرفت:

1-     اصل گزینش و نوع فضای سبز، باغ و باغچه ،باغ ویلا

اولین گام برای جهت دادن تفکر یک طراح برای ایجاد یک محوطه کاربری آن محیط است مثلا(باغ ویلا یا باغ و باغچه).اینکه طراح بداند از کدام سبک و نوع باغسازی تبعیت خواهد کرد و این سبک را نیز باید بر اساس یک دلیل منطقی که می تواند عملکرد محوطه اقلیم منطقه، فرهنگ و... باشد ؛ انتخاب نماید . به عنوان مثال طراح برای محوطه یک ساختمان اداری سبک رسمی (formal) و برای یک مهد کودک سبک ( informal )را انتخاب کرده و بر اساس آن نوع باغسازی را انتخاب می نماید.

2-     اصل انتخاب بهترین مقیاس گیاهان 

گیاهان را از لحاظ حداثر رشد به چند دسته تقسیم می کنند . درختان بلند ، درختان متوسط ، درختان کوتاه ، درختچه ها ،پیچ ها ، گلها و گیاهان پوششی . اینکه با درنظر گرفتن سن بلوغ گیاه ، چقدر از سطح زمین فاصله خواهد گرفت ارتفاع نهایی رشد گیاه مشخص می شود. با شیوه هایی مانند هرس و کنترل ابیاری و کود دهی می توان این حداکثر رشد را تغییر داد. با درنظر گرفتن اینکه نهال 1 متری کاشته شده در سالهای آینده درختی تنومند خواهد شد باید گیاهان را انتخاب و جا گذاری نمود .

3- اصل تعریف قابلیت در طرح با تغییر نسبت مقیاس کشت به مقیاس معماری

گاه هدف ما از طراحی خرد و کوچک جلوه دادن ساختمانها و تاکید بر طبیعت باغ و باغچه است که اکثرا در سبکهای غیر رسمی و طبیعت گرا بکار می رود . و گاه احتیاج داریم بر ساختمان و بنای معماری تاکید کنیم و طبیعت را در برابر آن خرد و ناچیز جلوه دهیم که در محوطه بناهای تاریخی وآرامگاههای مقدس به چنین عملی احتیاج داریم .به عنوان مثال می توان در محوطه سازی یک شهرک مسکونی کاشت درختان بلند و گیاهکاری متراکم و نسبت زیاد فضای سبز نسبت به سطح زیربنای ساختمانها می تواند محیط خشک و سرد یک شهرک بتنی را به محوطه ای سر سبز و زیبا تبدیل نماید بر قیمت خانه های مجتمع بیفزاید وباعث آرامش و شادابی ساکنین شود . ولی همین عملکرد یعنی ایجاد یک فضای سبز پر دارو درخت و متراکم در کنار یک اثر باستانی مانند برج آزادی تا کید بر ساختمان را از بین برده و در نگاه اول دید را به خود متوجه می سازدو جلوه اثر را می زداید. از سوی دیگر برج در کنار یک گیاه بسیار کوتاه مانند چمن بلند تر و با ابهت تر جلوه میکند تا در کنار یک درخت چنار بلند قامت .بنابر این انتخاب مقیاس طولی و عرضی و ارتفاعی فضای سبز هوش و ذکاوت طراح را می طلبد که اقلیم و کاربرد و فرهنگ جامعه را بشناسد و درست تصمیم گیری نماید.

3-اصل بزرگنمایی فضا با بهره گیری از فنون طراحی کاشت

بزرگنمایی فضا را از طرق مختلفی می توان انجام داد .

- از طریق قرار دادن درختان بلند در پس زمینه ، درختان متوسط قامت در میان زمینه و درختچه ها و گلها وگیاهان پوششی در پیش زمینه

-از طریق قراردادن درختان با بافت نرم و سبک در پس زمینه و درختان متوسط بافت در میان زمینه و درختان بابافت خشن در پیش زمینه 

- قرار دادن رنگهای گرم در پیش زمینه و رنگهای سرد در پس زمینه

5- اصل انطباق نیازهای گیاهان با شرایط محیطی

در صورتی که این اصل رعایت نشود هزینه نگهداری به طور سر سام اوری بالا خواهد رفت و با این وجود نتیجه مطلوب بدست نخواهد آمد.

6- اصل زمینه سازی طرح با عناصر موجود درمحیط باغ و باغچه یا باغ ویلا

باید افق دید بیننده از همه جهات بررسی شود و آنچه در زمینه و انتهای دید او قرار می گیرد ازنظر طراح دور نماند . مثلا اگر انتهای طرح یک کوه در پس زمینه وجود دارد عناصر باید بر آن تاکید کنند تا دید به سوی کوه جلب شود و اگر ساختمانهای با جلوه بد در پس زمینه است گیاهان باید نظر بیننده را به سوی دیگر متوجه کنند یا منظر زشت را حتی المقدوربپوشانند.

7- تعریف ارتفاع گیاهان و محل یابی کاشت آنان بر اساس نوع محیط

مثلا درختان بلند مزاحم سیمهای برق نشوند و یا جلوی پنجره ها را نپوشانند و مانع ورود نور نشوند . یا بر درخت دیگر سایه نیاندازند .ومانع رشد درختان کوتاهتر نشوند.

از دیگر اصولی که می توان بطور گذرا به آنان اشاره کرد:

-         طراحی معابر و ایجاد سادگی و زیبایی و کارایی در محل های عبور

-         بکار گیری درختچه هایی که جاذب حشرات نیستند در کنار پنجره ها

-         تنظیم طرح کاشت با توجه به دید کاربر از سمت پنجره ها ، درب ورود و یا از جانب خیابان 

-         بهره گیری از خزاندارها به عنوان پس زمینه

-         بزرگنمایی ساختمانهای کوچک در پارکها

-         عدم تداخل محیط موثر درختان با یکدیگر 

-         بهره گیری از خطوط شاخه های درختان

-         توجه به منظره چهار فصل محوطه 

-         تغییر گیاهان پوششی در مناطق مختلف محوطه برای تعریف فضاها 

مراحل طراحی کاشت

 می توان برای فرایند طراحی کاشت گیاهان در محوطه 8 مرحله در نظر گرفت

مرحله اول . بررسی و سنجش سوابق تاریخی منطقه

باغسازی هر کشور در هر دوره تاریخی متاثر از سبک معماری و فرهنگ مردمان آن دوران بوده است . این امر در جزییات مناطق و شهرها نیز با یکدیگر متفاوت است . می توان با بررسی تاریخی منطقه از بروز اشتباهات فاحش پیشگیری کرد . اشتباهاتی مانند کاشت افرای ژاپنی در محوطه هایی که سابقا باغ ایرانی بوده و احتیاج به باز زنده سازی دارد.

مرحله دوم : تجزیه و تحلیلی محیطی

اولین بار که برای بازدید محوطه مورد نظر برای طراحی می روید اظهار نظر در مورد طرح و گیاهان کار دشواری است . اما با یک نگاه عمیق به محوطه های کاشته شده مجاور منطقه می توان گیاهان مناسب برای محیط را به آسانی شناسایی کرد . اینکه در محوطه اطراف چه گیاهانی بکار رفته و استفاده ازکدام گیاه موفقیت امیز بوده  بسیار مهم می باشد .

مرحله سوم : انتخاب چند ایده بر اساس محتوای طرح ، برنامه طرح و تجزیه و تحلیلها

گول اولین طرح و برداشت خود را خوردن اشتباهی است که انسان در بیشتر مراحل زندی خود انجام میدهد. اولین برنامه و ایده لزوما بهترین نیست . بهتر است چند طرح در نظر گرفته شود و از میان انها بهترین انتخاب گردد.

مرحله چهمردانی : پرورش یکی از ایده ها و آفرینش یک طرح کامل

مرحله پنجم : ترکیب بندی کلیه عناصر و ایجاد وحدت در تمام اجزای مصنوع و نامصنوع در طراحی کاشت

مرحله ششم: توسعه و گسترش بستر گیاهی

مرحله هفتم :کاشت گیاهان و اجرای عناصر باغ و باغچه ،باغ ویلا

مرحله نهایی:نگهداری منظر